που πρώτα ανήκε στον Κερμιτζιήν Ο μοναδικός μύλος που αλέθει όπως παλιά, είναι ο μύλος του Κύριλλου που βρίσκεται στη μέση του χωριού δίπλα στο ποταμό Κλάριο. Ο μύλος αυτός άλεθε συνεχώς μέχρι το 1976. Κατά την Τούρκικη εισβολή πρόσφερε ψωμί τόσο στους ντόπιους, όσο και στις χιλιάδες πρόσφυγες που είχαν κατακλύσει τότε την περιοχή Σολιάς. Ο νερόμυλος του Κύριλλου έχει αναπαλαιωθεί και αποτελεί πόλο έλξης πολλών επισκεπτών, ξένων και ντόπιων.
που ανήκε στην Μονή της Ποδίθου Η τοποθεσία του και ο ίδιος ο νερόμυλος είναι ένα σημείο ιδιαίτερου ενδιαφέροντος. Ο νερόμυλος είναι ενσωματωμένος στο δίκτυο της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο νερόμυλος της Ροδούς έχει αναπαλαιωθεί το 2002, αλλά δεν αλέθει. Πρόσφατα έχει αποκατασταθεί πλήρως και με την πρόσθεση του αναγκαίου μηχανισμού έχει καταστεί λειτουργήσιμος.
Δυστυχώς εχει καταστραφεί με την παροδο των χρόνων
Δυστυχώς εχει καταστραφεί με την παροδο των χρόνων
Τώρα βρισκόμαστε μπροστά στον ένα και μοναδικό, τον αναπαλαιωμένο νερόμυλο του Κύριλλου που την Γαλάταν, όπως τον λεει ο κόσμος. Οι άλλοι παρήκμασαν και παραμένουν βουβά σκέλεθρα σκόρπια στο χρόνο. Κατεβαίνουμε από εκεί ακόμη πιο κάτω και περνούμε ένα στενό και χαμηλό κοίλωμα τεράστιου και συμπαγούς βράχου. Είμαστε ακριβώς κάτω από τον μύλο, όπου και η μεγάλη φτερωτή του. Δίπλα υπάρχει μια κατακόρυφη πετρόκτιστη χωάνη, που αναφέραμε, ύψους 20 μέτρων που δεν φαίνεται παρά μόνο το κάτω στενό στόμιο της, το «σιφφούνιν» από όπου εξφενδονίζεται, εν ώρα λειτουργίας, με μεγάλη πίεση το νερό επάνω στις κούππες της φτερωτής και η τελευταία δίνει την κίνηση στο μύλο. Ανεβαίνουμε και μπαίνουμε από την είσοδο που είπαμε πιο πάνω, σε ένα ευρύχωρο σχετικά δωμάτιο όπου αντί να βρούμε ένα μύλο, βρήκαμε τρεις, ο ένας πλάι στον άλλο. Όπως μας εξήγησε ο ιδιοκτήτης ο ένας αλέθει σιτάρι, ο άλλος κριθάρι και ο τρίτος πουρκούρι. Εκείνη τη στιγμή ο μυλωνάς ξεκίνησε τον σιταρόμυλο. Άνοιξε εκεί δίπλα το «δείμμα του νερού» χρησιμοποιώντας ένα κάθετο μοχλό με χειρολαβή, δίνοντας του μια στροφή 45 μοιρών και τροφοδότησε την «αβάτζην» το χωνί, με ντόπιο σκληρό σιτάρι για να το αλέσει ο μύλος. Με το παρατεταμένο φλοίσβημα του τρεχάμενου νερού, διαποτίστηκε και ο εσωτερικός σωρός από τη λεπτή και ευχάριστη μυρωδιά του φρεσκοαλεσμένου ζεστού αλευριού. Δίπλα επάνω στη σταθερή και ακίνητη μυλόπετρα του κριθαρόμυλου, καθόταν ένας τεχνίτης που κτυπούσε συνέχεια και ρυθμικά με το «μυλοχαράϊν» (κοντό ατσάλινο σφυρί αμφιακιδωτό) για να χαράξει τα κανάλια πάνω στην σκληρή μυλόπετρα. Τα κανάλια πρέπει να χαραχθούν όλα στο ίδιο βάθος για να επιτυγχάνεται κανονική άλεση. Η μυλόπετρα παρ΄ όλον που αποτελείται από πολύ σκληρά κομμάτια πέτρας, είναι συμπαγής και προέρχεται από τη νήσο Μήλο. Τη σκληρότητα της την διακρίνουμε και από τις σπίθες που βγαίνουν από το μυλοχαράϊν που κτυπούσε επάνω της. Για αυτό τα "μυλοχαράϊα" παρόλο πού είναι καμωμένα από σκληρό ατσάλι, "κουτσώνονται" και πηγαινοέρχονται στον κωμοδρόμο πάνω από 30 φορές για να βαφτούν, να ακονισθούν. Μια ματιά γύρω ξεχωρίζουμε τα διάφορα εργαλεία και σύνεργα του μύλου: η αμπούστα (μέτρο χωρητικότητας, έντεκα οκάδες) το ζύγιν, οι οκάδες, τα μυλοχαράϊα, ανταλλακτικά των κούππων της φτερωτής, πίσσα ρετσίνα που επαλείφονται τα κολάνια για να συγκρατούνται πάνω στην τροχαλία, το περιβόητο «κκετσιέν» με το γράσο που ετοποθετούντο στους άξονες του μύλου για να περιορίσουν την μεγάλη τριβή, αφού δεν υπήρχαν ρουλεμάν και πολλά άλλα εργαλεία του παλιού καιρού που οι επισκέπτες τα βλέπουν επί τόπου.
Ο μύλος του Κύριλλου βρίσκεται στη Γαλάτα, δίπλα στον ποταμό Κλάριο και έχει αναπαλαιωθεί, καθιστώντας τον πόλο έλξης επισκεπτών, ντόπιων και ξένων. Ο Χρύσανθος και Ανδρέας Κύριλλου ήταν οι μόνοι σε όλη την Κύπρο που γνώριζαν την επεξεργασία και συναρμολόγηση των μυλόπετρων, το στήσιμο του μύλου, καθώς και το χάραγμα αυτού. Έτσι ο μύλος του Κύριλλου ήταν ένας από τους πιο δυνατούς και ξακουστούς αλευρόμυλους της περιοχής και όχι μόνο . Δίπλα στη μεγάλη φτερωτή του μύλου υπάρχει μια κατακόρυφη πετρόκτιστη χοάνη, ύψους 20 μέτρων που δε φαίνεται παρά μόνο το κάτω στενό στόμιό της, το «σιφφούνιν» από όπου εκσφενδονίζεται, εν ώρα λειτουργίας, με μεγάλη πίεση το νερό επάνω στις κούππες της φτερωτής και η τελευταία δίνει την κίνηση στο μύλο. Στο εσωτερικό του μύλου, σε ένα σχετικά ευρύχωρο δωμάτιο βρίσκονται τρεις μύλοι, ο ένας για σιτάρι, ο δεύτερος για κριθάρι και ο τρίτος για πλιγούρι. Οι μυλόπετρες, χαμηλοί κύλινδροι από συμπαγή σκληρό λίθο, μια σταθερή από κάτω και μια περιστρεφόμενη γύρω από μεταλλικό άξονα από πάνω, αποτελούν τη βάση του αλεστικού μηχανισμού. Είναι χαραγμένες με πολλές ισοβαθείς εγκοπές που με τέχνη ο μυλωνάς καταφέρνει χρησιμοποιώντας το μυλοχαράιν (κοντό ατσάλινο σφυρί), να επιτυγχάνεται το άλεσμα των σπόρων, καθώς προχωρούν ανάμεσα στις τριβόμενες πέτρες. Η τροφοδοσία γίνεται από την αβάτζην, το τεράστιο χωνί που είναι στερεωμένο πάνω από τις μυλόπετρες και διαθέτει ρυθμιστή για έλεγχο της ροής των σπόρων.